Verder leren met living labs
Impressie Consortiumbijeenkomst SCF – 30 november 2017, Utrecht
Wat is de stand van zaken bij de verschillende SCF-subprojecten? Wat kunnen we leren van het living Manchester Cycling? En wat zijn de eerste ervaringen met (het opzetten van) de living labs in de vier betrokken regio’s? Dit waren de drie vragen die centraal stonden op de SCF-consortiumbijeenkomst op 30 november 2017 in de Kromhoutkazerne te Utrecht. Een impressie van een informatieve en openhartige ochtend.
Jacco Farla van de UU leidde de bijeenkomst deze keer in plaats van Rob Raven. ‘We komen in deze fase van het SCF-project twee keer bij elkaar met ons consortium van onderzoekers en regionale partijen. Vanmorgen is de eerste keer. Het is meteen bijzonder, want we gaan rond de lunch naadloos over in een nog wat grotere bijeenkomst met de totale Fietscommunity.’ Aansluitend hield Jacco een kort voorstelrondje. Naast alle betrokken AIO’s en de postdoc van UvA, UU, TUE en Windesheim én een groot deel van hun begeleiders, waren er ook vertegenwoordigers van de gemeenten Amsterdam, Utrecht, Eindhoven en Zwolle, en de provincies Utrecht en Overijssel. Jacco Farla: ‘We zijn nu ruim een jaar onderweg en we hebben al veel gedaan. Ook merken we dat de ontwikkelingen rond fietsinnovaties in en tussen steden heel erg snel gaan. Die ontwikkelingen komen we als SCF-consortium allemaal tegen, wat van SCF een zeer dynamisch en spannend project maakt. Vandaag hebben we als centraal thema het werken in living labs. We willen de ervaringen van onze verschillende consortiumleden hierin met elkaar delen in de veilige setting die deze bijeenkomst biedt. Vandaag mogen we een beetje klooien en klungelen.’
De stand van zaken bij de vijf subprojecten
Na een verdere toelichting op het programma begon vervolgens het eerste onderdeel: posterpresentaties door vijf van de zes uitvoerende onderzoekers.
Na de posterpresentaties merkte Marco te Brömmelstroet op dat SCF zo dynamisch is, dat sommige van de innovaties die nu bestudeerd worden, pakweg twee jaar geleden nog helemaal niet in beeld waren, toen er in eerste instantie werd nagedacht over SCF. ‘Anders dan andere SURF-projecten weet je als praktijkpartner bij SCF misschien niet direct wat je krijgt. Maar het idee is dus juist dat we de nieuwste ontwikkelingen meenemen in het onderzoek. En als de praktijkpartners nieuwe informatie of data hebben, dan ontvangen we die natuurlijk ook heel graag.’
Leren van Manchester
Vervolgens was het woord aan postdoc Anna Nikolaeva (Poster), die in Manchester is geweest en daar een living lab (Manchester Cycling) heeft bestudeerd. Ze heeft onder meer een aantal betrokkenen geïnterviewd en de resultaten zijn nog niet helemaal definitief. Haar hoofdvraag is hoe living labs kunnen bijdragen aan een grotere transitie. Het idee is dat de uitkomsten hiervan ook buiten het domein van fietsinnovaties kunnen worden toegepast. Ze zal daartoe ook de SCF-living labs gaan volgen en dus onder meer een internationale vergelijking kunnen maken. Hiervoor denkt ze onder andere na over wat een living lab eigenlijk precies is. Opmerkelijk is dat daarover onder living lab-participanten zelf vaak ook geen overeenstemming bestaat. Is het bijvoorbeeld alleen een sociaal proces of verandert er ook daadwerkelijk iets op straat, zoals een herprofilering of aanleg van nieuwe infrastructuur? De lessen die Anna kan trekken uit de Manchester-casus zijn relevant voor de Nederlandse situatie: we kunnen er hier ons voordeel mee doen, al is nog niet helemaal duidelijk hoe. Eén van de belangrijke succesfactoren lijkt te zijn dat er een duidelijke (vrijgestelde) projectleider is die het living lab trekt; daar schort het in andere voorbeelden nog wel eens aan. Voor toekomstige SURF-projecten zou dit wellicht een belangrijke mee te financieren activiteit moeten worden. Er zijn wel vele spin offs van living labs, zoals een betere legitimering voor het tijd steken in fietsen (zowel voor deelnemende overheden als voor onderzoekers).
Een vissenkom vol living lab-vraagstukken
Het derde onderdeel van de dag was een zogenoemde fishbowl-discussie over de ervaringen met living labs tot nu toe. Er stonden vijf stoelen: twee met daarop een wetenschapper en twee met daarop een praktijkpartij. De vijfde stoel was leeg; deze kon worden bezet door iemand die aan de discussie wilde gaan deelnemen, maar dan moest er snel daarna een andere stoel (met daarop iemand uit dezelfde categorie!) worden vrijgemaakt. De discussie vond alleen plaats tussen de vier mensen op de stoelen; de mensen er omheen hielden zich stil en konden alleen iets toevoegen door op de lege stoel te gaan zitten. Vier mensen trapten de discussie af met hun eigen eerste ervaringen en de vragen die ze daarbij hadden. De anderen haakten daarop in.
Tot slot werd een aantal voorstellen gedaan:
* Zet alle posters, papers en andere relevante informatie die uit SCF voortkomt op een Dropbox te zetten die voor alle consortiumleden toegankelijk is. Publicaties e.d. staan nu al op de website www.smartcyclingfutures.nl onder de menuknop Publicaties.
* Laten we een pers-/nieuwsbericht uitbrengen over hoe het gaat met SCF.
* Neem ook kennis van de publicatie van het AMS over living labs.